به نقل از «آنا»

بررسی عوامل فرونشست زمین در استان کرمان/ضرورت استفاده از روش‌های فناورانه برای مقابله با این بحران

تاریخ انتشار: ۱۶ مرداد ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۴۰۳۲۶۴

گروه علم و فناوری خبرگزاری آنا؛ یکی از مخاطرات طبیعی قدیمی محسوب می‌شود که برای نخستین بار این پدیده سال ۱۳۴۷ در دشت رفسنجان مشاهده شد. استان‌های خراسان رضوی، کرمان، خوزستان، اصفهان، تهران و فارس از جمله استان‌های پرمخاطره و با وسعت بالای پهنه‌های فرونشستی زمین هستند.

پدیده فرونشست نتیجه استفاده بیش از حد و برداشت آب از منابع زیرزمینی بدون توجه به حفاظت محیط زیست است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

در واقع فرونشست، پدیده ای مرفولوژیکی است و علت رخداد آن متأثر از عوامل طبیعی مانند آتشفشان، ریزش زمین در محل سنگ‌های انحلال پذیر، گسل، رانش قاره‌ای، چین خوردگی، آتش سوزی زیرزمینی و یا عوامل انسانی مانند استخراج معادن، استخراج آب زیرزمینی و نفت وگاز، ساخت و ساز است.

 فرونشست به علت ساختار‌های زمین شناسی و گسل‌ها نیز اتفاق می‌افتد و به دلیل حرکت بخش‌هایی از زمین در اثر گسل حوزه‌های افتادگی در زمین شکل می‌گیرند. بنابراین مهم‌ترین اثر فرونشست زمین، آثار زیست‌محیطی آن است.

تا زمانی که بین مصرف و برداشت منابع آب زیرزمینی تعادل برقرار نشود، فرونشست زمین ادامه خواهد داشت؛ اما ممکن است نرخ رشد آن با محدودیت برداشت و افزایش بارندگی تغییر کند

قدیمی‌ترین آثار فرونشست مربوط به کالیفرنیا با نرخ فرونشست ۶۰ سانتی متر بوده است؛ اما به تدریج در سایر کشور‌ها آثار این پدیده مخرب نمایان شد. در ایران، این پدیده اغلب به دلیل فعالیت‌های انسانی و به‌ویژه بهره‌برداری بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی رخ می‌دهد. ایران جزء مناطق پرتنش آبی جهان است.

بررسی عوامل فرونشست در استان کرمان

 بیتا قاسم شیرازی دکتری زمین‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهید حاج قاسم سلیمانی کرمان در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری آنا عوامل فرونشست در استان کرمان و مخاطرات و راهکارهای این پدیده را بررسی کرد.

وی اظهار کرد: در گذشته، برداشت آب از سفره‌های آب زیرزمینی به وسیله قنات‌ها امکان پذیر بود؛ به دلیل اینکه چنین اقدامی صحیح و حساب شده طبق فصول بارش باران انجام می‌شد، فرونشست زمین اتفاق نمی‌افتاد.

قاسم شیرازی بیان کرد: فرونشست زمین در استان کرمان به عواملی مانند افت سطح آب‌های زیرزمینی، از دست دادن آب و رطوبت توسط رس‌ها، انحلال لایه هاى تبخیرى، ساختار‌های زمین شناسی (گسل‌ها) و قنات‌های خشک ارتباط دارد.

افت سطح آب‌های زیرزمینی

عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی ادامه داد: برداشت بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی و تخلیه آبخوان‌های زمین علت اصلی فرونشست زمین در کرمان است که با برداشتن آب از لایه‌های زمین، بافت اسفنجی زمین خشک می‌شود و از بین می‌رود.

وی با توجه به شبکه قنات‌های متروکه بیان کرد: در شهر کرمان ۴۰ هزار میله قنات وجود دارد که ۷۰ کیلومتر قنات را شامل می‌شود و در مسیر این قنات‌ها ساخت و ساز‌هایی صورت گرفته است. با فاضلاب‌کشی کامل شهر کرمان احتمال فرونشست وجود دارد؛ زیرا قنات‌های متروکه شهر اکنون مملو از آب و فاضلاب هستند که به درون آن‌ها نفوذ کرده است.

این دکتری زمین‌شناسی افزود: سطح آب‌های زیرزمینی بالاست و فرونشستی در شهر کرمان نداریم؛ اما  با راه‌اندازی فاضلاب‌کشی شهری و با پایین رفتن سطح ایستابی، آبی به بافت‌های زمین وارد نمی‌شود و لایه‌های خاک دچار افت خواهند شد که همین فضای خالی را به وجود می آورد.

به گفته قاسم شیرازی، آینده‌ای نزدیک پمپاژ آب‌های زیرزمینی و عدم جایگزینی آب سفره‌های زیرزمینی و تغذیه آنها، توسط فاضلاب باعث فرونشست خواهد شد.

مناطق دارای فرونشست در شهر کرمان

عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی گفت: استان کرمان ۲۵ شهرستان دارد که بیشترین آن‌ها برای شرب و کشاورزی از چاه‌ها و سفره‌های زیرزمینی استفاده می‌کنند. بیشتر دشت‌های استان کرمان ممنوعه هستند و ورودی آب به سفره‌های زیرزمینی آن‌ها کمتر از خروجی آن‌هاست. به همین دلیل پدیده فرونشست رخ می‌دهد. 

وی توضیح داد: پدیده فرونشست ممکن است به صورت تدریجى یا ناگهانى به طور طبیعى یا در اثر فعالیت بشر ایجاد شود. شهر کرمان در بخش شمالى دشت کرمان، روى رسوبات آبرفتى در محیط پلایایى یا دریاچه های خشک گسترش یافته است. در سطح سازه‌ها و ساختمان‌ها ترک خوردگی‌هاى متعددى دیده می‌شود که نشان‌دهنده نشست زمین در شهر هستند، تراکم قنوات در بخش‌هایی از شهر نیز بسیار زیاد است که می‌تواند مخاطره‌آمیز باشد.

دکتری زمین‌شناسی با بیان اینکه خطر فرونشست در بخش شرقى شهر کرمان اغلب به دلیل افت سطح آب زیرزمینى و جنس رسوبات تشکیل دهنده زمین است، گفت: خطر فرونشست زمین در بخش غربى و شمال غربى شهر به دلیل انحلال لایه‌هاى تبخیرى و ایجاد فضا‌های خالی است. در محدوده‌هاى شمال، جنوب و جنوب شرقى شهر نیز خطر فرونشست، ناشى از قنوات است.

باید با مدیریت صحیح منابع آبی، اصلاح الگوی کشت و شیوه آبیاری، تزریق آب به سفره‌های زیرزمینی (تغذیه مصنوعی آب‌های زیرزمینی) پدیده فرونشست و آثار آن را تحت کنترل درآورد

به گفته وی، تاکنون در جنوب شرقى شهر کرمان، نزدیکى میدان بیرم‌آباد، جنوب شهر، هفت باغ و چوپار فرونشست زمین دیده شده است. شواهدی از افت سطح آب زیرزمینی در ناحیه شمال شرق شهر به طرف جاده کوهپایه نیز وجود دارد. 

مناطق دارای فرونشست در استان کرمان

قاسم شیرازی یادآور شد: از آنجا که استان کرمان در اقلیم خشک و نیمه خشک قرار دارد و در این استان مناطق هموار در کنار مناطق مرتفع با خاک رسی قرار گرفته‌اند زمین در معرض فرونشست است.

عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی کرمان ادامه داد: قنات‌های غیرفعالی که در زیرزمین‌های شهر کرمان وجود دارند و به صورت مناسب پرنشده‌اند نیز خطر فرونشست زمین در این شهر را افزایش می‌دهند. کنترل فرونشست زمین بسیار دشوار است؛ زیرا لایه‌های رسی زمین در اثر تراکم، ضخامتشان کم می‌شود و پس از آغاز فرونشست، نشست زمین سرعت می‌گیرد و در ادامه کندتر و در نهایت تقریباً متوقف می‌شود.

به گفته دکتری زمین‌شناسی، سفره‌های آب زیرزمینی در استان کرمان سالانه ۶۰ سانتیمتر افت پیدا می‌کند که علاوه برکیفیت روی میزان برداشت آب تأثیر بسیار منفی می گذارد.

وی اضافه کرد: اکنون بیشتر مناطق جنوب و جنوب غربی استان کرمان از جمله دشت دولت‌آباد ارزوییه، قلعه‌گنج، منوجان، فاریاب، رودبار، جیرفت و عنبرآباد، سیرجان در غرب استان و فهرج و نرماشیر در شرق استان با پدیده فرونشست درگیرند. در شمال استان هم از ۵۰ سال پیش فرونشست در حال وقوع است اما سال‌های اخیر این روند کاهش یافته است.

قاسم شیرازی با بیان اینکه کرمان سابقه ثبت نخستین فرونشست گسترده زمین را دارد که اکنون نماد آن در دشت اختیارآباد قابل مشاهده است، گفت: فروچاله‌ای بسیار عظیم در این منطقه ایجاد شده که البته این مسئله نیز در شمال غرب شهر کرمان روی داده است.

عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی توضیح داد: متوسط سالانه فرونشست منطقه بهرمان حدود ۳۰ سانتی‌متر در مساحتی به وسعت ۲۸۱ کیلومتر مربع در قسمت میانی دشت برآورد شده است. مقایسه میزان فرونشست با تغییرات سطح آب استخراج شده از چاه‌های پیزومتریک هم نشان می‌دهد که پایین آمدن ۲.۳ سانتی متر آب زیرزمینی‌ می‌تواند فرونشستی معادل یک سانتی‌متر را در این دشت ایجاد کند.

مخاطرات فرونشست زمین

وی مرگ آبخوان‌ها را یکی از مخاطرات فرونشست زمین عنوان کرد و گفت: شوری آب از دیگر مخاطرات است. افت سطح آب علاوه بر فرونشست زمین باعث نفوذ آب زیرزمینی از افق‌های پایین‌تر به لایه‌های بالایی می‌‌شود و با توجه به افزایش میزان املاح محلول آب در لایه‌های آبدار عمیق‌تر، میزان شوری افزایش و به‌عبارتی دیگر، کیفیت آب‌های زیرزمینی کاهش می‌باید.

به گفته دکتری زمین‌شناسی، افزایش شوری آب استحصالی، خاک‌های کشاورزی سطحی را تحت‌ تأثیر قرار داده و کیفیت راندمان و محصولات کشاورزی را کاهش می‌دهد. 

قاسم شیرازی از بین رفتن دشت‌ها و آبرفت‌ها را از دیگر مخاطرات فرونشست زمین دانست و گفت: با از بین رفتن دشت‌ها و آبرفت‌ها، لایه‌های زمین متراکم می‌شوند؛ در سطح زمین شکاف‌ها و شکستگی‌هایی اتفاق می‌افتد که مردم عموماً آن‌ها را می‌بینند؛ اما در زیرزمین لایه آبرفتی از بین می رود.

عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی کرمان با بیان اینکه فعال‌شدن گسل‌‌ها از دیگر مخاطرات فرونشست زمین هستند و این خطر از پیامد‌های برداشت بی‌رویه آب از سفره‌های زیرزمینی ایجاد شده است، ادامه داد: آسیب به ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺷﻬﺮى از دیگر مخاطرات است و شهر‌ها ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺗﺮاکم ﺟﻤﻌﯿﺖ، ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧ‌ﻬﺎ و ﺷﺮﯾﺎن‌ﻫﺎى ﺣﯿﺎﺗﻰ آﺳﯿﺐ پذیرﺗﺮ هستند.

به گفته وی، فرونشست ﻣﻰ‌ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺧﯿﺎﺑﺎﻧ‌‌‌ﻬﺎ، پلﻫﺎ و ﺑﺰرگراﻫ‌‌ﻬﺎ، ﺧﻄﻮط آﺑﺮﺳﺎﻧﻰ، گاز و ﻓﺎﺿﻼب خسارت زده و ﺑﻪ پی ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧ‌‌‌ﻬﺎ آﺳﯿﺐ رﺳﺎﻧﺪه و ﻣﻮﺟﺐ ﺗﺮک در آﻧﻬﺎ شود.

راهکاریی برای جلوگیری از فرونشست زمین

دکتری زمین‌شناسی خاطرنشان کرد: در استان کرمان مشکل فرونشست زمین را به صورت وسیع از ۴۰ سال پیش داشتیم و درآینده نیز وجود خواهد داشت؛ اما در نقاطی که هنوز قنات‌ها دایرند و چاهی حفر نشده شرایط بهتر است.

قاسم شیرازی تأکید کرد: نشست زمین باید متوقف شود در غیر این صورت آسیب‌های قابل ملاحظه‌ای به زیرساخت‌های شهری، مزارع و باغ‌های کشاورزی وارد می‌کند و راهکار مناسب برای با این خطر جلوگیری از اضافه برداشت آب‌های زیرزمینی است. راهکار‌های دیگر پرکردن سریع شکاف‌های ایجادشده در نقاط مستعد و ایجاد سازه‌هایی با شناژ و کف سازی مناسب است.

این عضو هیئت علمی دانشگاه اضافه کرد: باید با مدیریت صحیح منابع آبی، اصلاح الگوی کشت و شیوه آبیاری، تزریق آب به سفره‌های زیرزمینی (تغذیه مصنوعی آب‌های زیرزمینی) پدیده فرونشست و آثار آن را تحت کنترل درآورد. فرونشست بر خلاف زلزله با اقدامات برنامه‌ریزی شده قابل کنترل است و در این زمینه باید اقدامات اساسی از سوی مردم و مسئولان انجام پذیرد؛ هرچند که تغذیه مصنوعی آبخوان‌های محصور امکان‌پذیر نیست.

تدوین مجموعه مقرراتی با عنوان «مقررات ملی فرونشست زمین» با استفاده از نظر متخصصان این حوزه و اجرایی‌شدن آن موجب کاهش خطرات فرونشست زمین در کشور می‌شود

وی یادآور شد: تا زمانی که بین مصرف و برداشت منابع آب زیرزمینی تعادل برقرار نشود، فرونشست زمین ادامه خواهد داشت؛ اما ممکن است نرخ رشد آن با محدودیت برداشت و افزایش بارندگی تغییر کند.

قاسم شیرازی، تغذیه مصنوعی آبخوان‌ها را راه دیگری برای مقابله با پدیده فرونشست دانست و بیان کرد: وسعت پهنه‌های فرونشست زمین، نرخ سالانه و میزان فرونشست زمین، روندی افزایشی را در استان کرمان دارد و تاکنون به صورت متمرکز به نشست زمین پرداخته نشده است.

ضرورت پایش کرمان با روش های فناورانه

دکتری زمین‌شناسی گفت: استان کرمان باید با روش‌ها و فناوری‌های جدید، مورد پایش و اکتشاف قرار گیرد؛ یکی از اﺑﺰارﻫﺎی ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪ برای پاﯾﺶ پدﯾﺪه ﻓﺮوﻧﺸﺴﺖ، روش «ﺗﺪاﺧﻞ‌ﺳﻨجی راداری» اﺳﺖ که ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺑﺮداﺷﺖ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺎ پوﺷﺶ وﺳﯿﻊ بوده و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ روﺷ‌‌‌‌‌ﻬﺎی دیگر مانند نقشه‌برداری و تکنیک‌ﻫﺎی ﻧﻈﺎرت ژﺋﻮتکنیکی ﻣﻘﺮون ﺑﻪ ﺻﺮﻓﻪ‌ﺗﺮ اﺳﺖ.

عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی تأکید کرد: سازمان نقشه‌برداری باید برای اجرای شناسایی مناطق مستعد فرونشست اقداماتی انجام دهد و بانک جامع فرونشست زمین در استان کرمان تهیه شود. بخش دیگری از اقدامات مهم برای کاهش ریسک فرونشست زمین، کاهش در معرض قرارگیری سازه‌های احداثی در زون‌های فرونشستی است. 

وی خاطرنشان کرد: فرونشست زمین در دشت‌های استان کرمان تا سطح زیادی پیش رفته در حالی که راهکار قطعی برای جلوگیری از آن وجود ندارد؛باید با انجام اقداماتی زندگی خود را با این شرایط سازگار کنیم. تدوین مجموعه مقرراتی با عنوان «مقررات ملی فرونشست زمین» با استفاده از نظر متخصصان این حوزه و اجرایی‌شدن آن موجب کاهش خطرات فرونشست زمین در کشور می‌شود.

انتهای پیام/

احسان عربی مفرد

منبع: آنا

کلیدواژه: فرونشست فرونشست زمین کرمان دانشگاه آزاد کرمان زلزله گسل عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی مخاطرات فرونشست زمین سفره های زیرزمینی دکتری زمین شناسی دیگر مخاطرات آب های زیرزمینی تغذیه مصنوعی آب فرونشست زمین استان کرمان پدیده فرونشست نشست زمین خطر فرونشست قاسم شیرازی آب زیرزمینی افت سطح آب سانتی متر آبخوان ها شهر کرمان برداشت آب منابع آب قنات ها دشت ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت ana.press دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «آنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۴۰۳۲۶۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

مقابله اتحادیه اروپا با بحران مهاجران با ابزار اخراج

وزرای کشور اتحادیه اروپا طی نشست امروز و فردا در بلژیک قصد دارند به وسیله تسریع روند اخراج‌ها با بحران مهاجرت دراز مدت در این اتحادیه مقابله کنند. - اخبار بین الملل -

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، روزنامه اتریشی کوریر در مطلبی به این موضوع اشاره کرد که اتحادیه اروپا با اخراج های سریع تر می خواهد به مقابله با بحران مهاجرت برود.

اکنون بحث ها درباره اجرای عملی پنج بسته قانونی است که همه چیز را از رویه‌های جدید پناهندگی در مرز گرفته تا تبادل اطلاعات در سراسر اتحادیه اروپا و حمایت از کشورهای در مرز خارجی اتحادیه اروپا تنظیم می‌کند. با این حال، هنوز راه زیادی تا اجرای عملی این بسته قانونی باقی مانده است و این مسئله در نشست وزرای کشور اتحادیه اروپا در شهر گنت بلژیک در آغاز هفته مشخص شد.

با این حال یلوا یوهانسون، کمیسر مسئول اتحادیه اروپا، بار دیگر خوشحالی خود را از این توافق به مطبوعات ابراز کرد و مدعی شد: "اکنون جهان خواهد دید که اروپا به درستی با مهاجرت برخورد می کند"

بر اساس تصمیمات اتخاذ شده برخلاف گذشته، پناهجویان در مرزهای خارجی اتحادیه اروپا در ابتدا باید به مدت سه هفته در مراکز پذیرش نگهداری شوند. در این مدت، ارزیابی می شود که درخواست پناهندگی چقدر امیدوار کننده است. اگر شانس کم باشد، این روش مستقیماً در مرز انجام می شود، بدون اینکه پناهجو وارد کشور شود. اولین آزمایش برای این روش ها در مرزهای خارجی اتحادیه اروپا در رومانی و بلغارستان انجام می شود.

وزرای کشور اتحادیه اروپا روز دوشنبه و سه شنبه در شهر گنت بلژیک برای اجرای سریع پیمان پناهندگی و مهاجرت اتحادیه اروپا دیدار خواهند کرد. خود این پیمان ابتدا باید به طور رسمی توسط کشورهای اتحادیه اروپا تأیید شود - انتظار می رود این مرحله در ماه مه انجام شود. گرهارد کارنر، وزیر کشور اتریش در یک بیانیه مطبوعاتی گفت: همه موافق هستند که اصلاح سیاست پناهندگی اتحادیه اروپا باید به سرعت اجرا شود.

ایلوا یوهانسون، کمیسر داخلی اتحادیه اروپا به نمایندگان مطبوعات در گنت گفت که کمیسیون اتحادیه اروپا در ماه ژوئن برنامه اجرایی را ارائه خواهد کرد. به گفته وی تا ژانویه 2025، تک تک کشورهای عضو اتحادیه اروپا نیز باید طرحی را در مورد نحوه اجرای پیمان پناهندگی و مهاجرت ارائه دهند. یوهانسون بدون اشاره به جزئیات کشورها و مراحل، گفت: 14 کشور در حال حاضر اجرای این اصلاحات را آغاز کرده اند. نانسی فایزر، وزیر کشور آلمان در کنفرانس مطبوعاتی مشترک با یوهانسون توضیح داد که آلمان اصلاحات را سریع‌تر از آنچه لازم است طبق قوانین اتحادیه اروپا اجرا خواهد کرد.

"کارنر" هم گفت، علاوه بر این کمیسیون اتحادیه اروپا به ویژه برای مذاکره با کشورهای ثالث فراخوانده شده است." وی تاکید کرد: یک سیستم معتبر پناهندگی به این معنی است که ما افرادی را به کشور خود اخراج می کنیم که حمایت دریافت نکرده اند. این نیز باید دوباره به ویژه در مورد سوری ها اعمال شود." بنابراین کارنر از تقاضای قبرس در این راستا حمایت کرد. این کشور جزیره ای اخیراً تصمیم گرفته است فعلاً به درخواست های پناهندگی سوری ها رسیدگی نکند و در حال پیشبرد برنامه های خود برای معامله پناهجویان با لبنان است.

اتحادیه اروپا همچنین به دلیل همکاری ناکافی در مورد مسائل مهاجرت، اقدامات تنبیهی را علیه اتیوپی اعمال می کند. همانطور که نمایندگی 27 کشور عضو اتحادیه اروپا در بروکسل اعلام کرد، قوانین سختگیرانه تری در آینده برای صدور ویزا برای افراد این کشور شرق آفریقا اعمال خواهد شد.

دلیل این تصمیم این تحلیل کمیسیون اروپا است که همکاری اتیوپی در پذیرش مجدد اتباع خود که به طور غیرقانونی در اتحادیه اروپا اقامت دارند، ناکافی است.

بیش از 6 هزار پناهنده در سال 2023 در مسیر دریایی به اسپانیا جان باختندانتقاد یونیسف از شرایط نامناسب اسکان کودکان پناهنده در آلمان

انتهای پیام/